Art Based Learning, van kunst naar zelfinzicht

Heb jij ook wel eens grotere of kleinere vragen waar je mee rondloopt? Waar je graag jouw authentieke antwoord of inzicht op wilt vinden? Bijvoorbeeld of je wel/niet wilt verhuizen of je met je werk wilt wisselen, iets wilt weten over de relatie met je partner? Kunst kan je hierbij helpen! Door van kunst te leren in plaats van over kunst.

Door in gesprek met een kunstwerk te gaan, vind je antwoorden of inzichten die al in jezelf zitten. Dit is wat Art Based Learning genoemd wordt. Hoe ABL werkt, waar het vandaan komt en wat de voordelen zijn, leg ik je in deze blog uit. Ook geef ik je een methode om dit zelf in vier stappen toe te passen.

Wat is Art Based Learning?

Art Based Learning is in de jaren negentig in de Verenigde Staten ontwikkeld om de betrokkenheid met het traditionele lesmateriaal van leerlingen en studenten te vergroten. Het gaat om toepassingen van alle kunstvormen om van te leren zoals; theater, muziek, film, dans, schilderijen, sculpturen, video’s en wat er ook maar is.

Zo kun je bijvoorbeeld met elkaar in een klas een muziekje maken onder een wiskundige formule, waardoor je die formule gemakkelijker kunt onthouden.

Of je kunt je sociale vaardigheden of empathie vergroten door gegeven situaties al spelend en improviserend uit te spelen. In een rollenspel kijk je bijvoorbeeld naar de situatie waarbij je buurman keihard André Hazes op heeft staan, terwijl jij daar een hekel aan hebt en in de tuin wilt werken onder begeleiding van een opera-muziekje. Hoe spreek je je buurman aan? Al spelend met elkaar kun je ontdekken welke manier het beste werkt voor beide partijen.

Kunst als kennisdrager

Drs. Jeroen Lutters haalde Art Based Learning naar Nederland, maar gaf er een iets andere draai aan. Hij is werkzaam in de kunstwereld en is gaan experimenteren hoe ABL toe te passen is met kunstwerken in musea. Zijn gedachte is dat kunstwerken belangrijke kennisdragers zijn waardoor ze ook iets kunnen vertellen over jezelf. Kunst als basis van zelfinzicht dus.

Hij ontwikkelde hiervoor een 4-stappen-methode waarmee je jezelf in ABL kunt begeleiden, om zo tot meer inzicht in jezelf te komen en antwoorden te krijgen op de vragen waar je mee worstelt.

De 4-stappen-methode

Stap 1

De eerste stap bestaat uit twee onderdelen:

1a. het formuleren van jouw vraag.
Wat houdt jou op dit moment bezig? Dit mag van alles zijn. Van grote levensvragen als ‘moet ik bij mijn partner blijven?’ tot kleinere issues als ‘is deze klantopdracht iets voor mij?’ Als je jouw vraag helder hebt, kun je je vraag weer terzijde leggen tot aan de laatste stap.

1b. je kunstwerk uitkiezen.
Je loopt in korte tijd door het museum. Alle kunstwerken zie je kort zonder te oordelen in bijvoorbeeld mooi/minder mooi. Deze open houding maakt het gemakkelijker om intuïtief een kunstwerk te kiezen dat resoneert met je vraag.

Stap 2

Bij je uitgekozen kunstwerk neem je drie kwartier de tijd om alle ins en outs van het kunstwerk te verkennen, om het kunstwerk je ‘eigen’ te maken. Gewoon de feiten. Met al je zintuigen open. Wat zie je, ruik je, voel je, hoor je, welke kleuren, welke vormen, materialen enzovoort. Schrijf alles op, teken of maak foto’s.

Stap 3

Bij het gekozen kunstwerk neem je opnieuw drie kwartier de tijd, maar nu om je als het ware in het kunstwerk te gaan begeven of het werk te worden. Ook weer met een open en onderzoekende houding, met al je zintuigen open. Hoe ervaar je het om je in het kunstwerk te begeven of om het kunstwerk te worden? En welke mogelijke werelden zitten hierin of ontdek je? Zeg ja tegen alles wat in je opkomt, reëel of niet reëel. Alleen dan kunnen andere perspectieven en mogelijkheden zich aandienen.

Stap 4

Nu wordt het tijd om je vraag er weer bij te halen. Voor het kunstwerk maak je een kloppend verhaal van je opgedane ervaringen en je vraag. Vanuit je diepgaande verkenningen en interactie met het kunstwerk kun je je vraag nu mogelijk vanuit andere perspectieven en invalshoeken bekijken.

Voorbeeld van een cursist

Zo had ik een keer een cursist die dit kunstwerk (zie mijn tekening van dit kunstwerk) had uitgekozen. Helaas weet ik de naam van het beeld en de kunstenaar niet meer.

De vraag die de cursist had gesteld was mij onbekend, maar ik weet wel dat zij in fase 4 ineens schrok en dat zij zich realiseerde dat zij zelf de haas was die slap aan de vinger van haar man hing. Dat zij zich klein en afhankelijk maakte van haar man

Dit is misschien geen leuke ontdekking maar wel iets wat blijkbaar gezien wil worden als inzicht of antwoord op jouw vraag. En met dit gezien worden kun je weer verder leren. Door bijvoorbeeld nog een keer stap 3 te doen en nogmaals in het beeld te kruipen en liefdevol te erkennen dat jij de haas bent. “Ok, ik ben de haas en ik hang slap aan de vinger van mijn man”. Ervaar hoe dat is. Wat is er prettig aan en wat niet? Als je dat voldoende helder hebt, kun je vanuit het beeld, dus als haas hangend aan de vinger van je man, kijken welke stappen of werelden hier vandaan mogelijk zijn. Wat wil veranderen? Hoe gaat het beeld er dan uitzien?

In fase 4 kun je dan weer je verhaal maken waarin ook de concrete stappen die je kunt en wilt maken, een plek krijgen. Zo vergroot je je eigen probleemoplossende vermogen.

Welke vragen kun je stellen?

Zoals eerder gezegd kun je alle soorten vragen behandelen met Art Based Learning. Hoe kan ik beter slapen, wil ik wel of niet verhuizen, kan kunst mij ook in mijn blinde kanten spiegelen? Maar ook, hoe ga ik om met de toenemende polarisatie in onze maatschappij? Waarom ben ik bang voor de dood? Of noem maar op. Je kunt het zo gek niet bedenken.

Het enige belangrijke is dat de vraag er voor jou toe doet. Verder kan een vraag niet fout zijn.
Is een vraag klein, dan krijg je gewoon een kleiner antwoord.

Voor wie is ABL geschikt?

Art Based Learning is voor iedereen geschikt. Letterlijk van jong tot oud. Voor (kleine) kinderen vraagt het wel een wat andere aanpak om aan te sluiten bij hun belevingswereld, maar je kunt hier al heel vroeg mee beginnen. Zelf doe ik dit vaak in spelvorm met mijn eigen kleinkind van 2,5 jaar. Kinderen willen graag talloze malen hetzelfde spelen en hoewel dat soms vermoeiend is, heeft dat bij ABL zijn voordelen. Zij ontdekken op die manier de wereld met ook al zijn verschillende rollen.

Ik speel bijvoorbeeld mijn kleinkind en zij speelt haar moeder. Zij is bang voor monsters onder haar bed in het donker. Ik speel het bange meisje en zij kan als moeder spelen en ontdekken hoe zij daarmee om kan gaan. Natuurlijk denk en speel ik daar een beetje in mee en zo kan ik ook verschillende manieren van angst uiten en reacties inbrengen. We wisselen regelmatig van rol. Belangrijk hierin is de aansluiting bij hun natuurlijke nieuwsgierigheid en om deze ‘levend’ te houden. Dan krijgen we kinderen die zelflerend en nieuwsgierig in het leven blijven staan.

Jezelf ontdekken met Eureka-momenten

Het leuke van Art Based Learning is dat het een praktische methode is die start in het hier en nu. Het start bij wat jou bezighoudt en je hebt er niemand anders bij nodig – al helpt het wel om het de eerste keer onder begeleiding van een geoefend trainer te doen. Dan weet je zeker dat je alle stappen goed toepast en kun je al je vragen en ervaringen delen. Dat dit in een groep plaatsvindt is extra stimulerend en inspirerend omdat je ook de ervaringen van anderen meekrijgt. Uiteindelijk is het resultaat dat je jezelf leert ontdekken, je verdere leven lang.

Wat ik ook leuk vind van deze methode is dat het gebruik maakt van je onbewuste en dit in zekere zin toegankelijk maakt. Je kunt ervaren hoe verrijkend, vervullend en hoe niet te bevatten dit voor onze ratio is. Je krijgt meer gevoel voor hoe wondermooi de wereld eigenlijk in elkaar zit.

Ik denk dat het vergelijkbaar is met Eureka-momenten. Op het moment dat je ergens niet bewust mee bezig bent, schiet je ineens een antwoord te binnen. Misschien is ABL wel een methode om dit Eureka-moment bewust op te zoeken.

Zo kan kunst dus bijdragen aan je persoonlijke ontwikkeling.

ABL en ik

Zelf ben ik eigenlijk al heel lang een enthousiaste ‘ervaringsleerder’ van kunst in de meest brede zin. Ik ben ondermeer kunstenares en ik heb ervaren dat de kunst die ik maakte ook altijd over mijzelf ging. Over iets in mij wat gezien wilde worden. Ik begon altijd intuïtief met een materiaal dat mij aansprak. En altijd kwam er dan een moment dat ik niet meer wist hoe verder. Dat was het moment om mij af te vragen waar dit beeld over ging. Wat het was, wat het voorstelde en waar het heen wilde. Dat is eigenlijk de omgekeerde weg als die Art Based Learning volgt, maar gaat uit van hetzelfde uitgangspunt.

Het mooie van ABL is dat je dus geen kunstenaar hoeft te zijn om deze inzichten op te roepen. Je kunt ook de kunstwerken van anderen gebruiken. Zelf doe ik dat ook nog regelmatig en dat levert mij altijd weer verrassende antwoorden op.

Workshop Art Based Learning

Ik hoop dat je nu een beetje een beeld hebt bij wat ABL in kan houden en dat je zin hebt om hier eens een dagje aan te besteden in een museum. Gun jezelf deze bijzondere ervaring.

Nog leuker, leerzamer en inspirerender is het om dit samen met anderen te ervaren. Dan krijg je meteen de ervaringen van anderen mee. De vraag die je hebt mag je altijd voor jezelf houden. Ik kijk vooral of de stappen goed toegepast worden. In Rozet in Arnhem organiseer ik regelmatig een workshop. Rozet is een prachtige bibliotheek waar de wereld van de verbeelding al rijkelijk vloeit. In dit gebouw zit ook een kunstuitleen en er zijn altijd exposities waar wij gebruik van mogen maken.

Wanneer de eerstvolgende bijeenkomst is, de aanmelding en de kosten vind je onder deze link.

Ik hoop je te ontmoeten en te mogen inspireren op een van deze dagen.

Natuurlijk kun je je ook bij mij aanmelden om je op de maillijst ABL te zetten, waarmee je maximaal 4 keer per jaar op de hoogte gehouden wordt van workshops ABL, nieuwe ontwikkelingen en inspirerende blogs.